In History’s Footnote: on Love and Freedom ontrafelen 11 internationale kunstenaars van Afrika tot Alaska trauma’s van raciale, gender-, seksuele en culturele ongelijkheid.
De groepstentoonstelling van de Zuid-Afrikaanse curator Khanyisile Mbongwa verbond de verhalen van filmmakers, beeldend kunstenaars, zangers en dichters over dekolonisatie, verdwenen taal, collectief verzet en vergeten geschiedenis. Centraal stond de zoektocht naar liefde en vrijheid, waarbij de geschiedenis fungeerde als voetnoot.
‘Zonder vrijheid is er geen liefde mogelijk,’ aldus Khanyisile Mbongwa, ‘en zonder de liefde geen vrijheid.’ History’s Footnote gaf ruimte aan de vergeten verhalen en bood tegelijkertijd zicht op de emancipatie en bewustwording die nodig zijn voor het scheppen van een betere toekomst.
Kunstenaars
FELIPE CASTELBLANCO (Bogotá, Colombia, 1985) is een multidisciplinair kunstenaar en onder zoeker, werkend op het snijvlak van film- en media kunst. Zijn werk verkent institutionele vormen, creëert platforms voor dialoog, waagt zich aan nieuwe grenzen van openbaarheid en verbindt zich met afgelegen en onverwacht publiek. Castelblanco behaalde een MFA aan de Carnegie Mellon University (VS) en rondt momenteel een praktijkgericht doctoraat af in Basel. Hij ontving verschillende internationale prijzen, waaronder de Robert Rauschenberg Foundation Residency (VS 2019) en The Starr Fellowship aan de Royal Academy Schools in Londen (VK, 2015). Recente tentoon stellingen zijn onder meer de 2019 Quebec Biennial en Seasons of Media Arts 2020 in ZKM in Karlsruhe (Duitsland).
Het werk van NICHOLAS GALANIN (Sitka, Alaska, Verenigde Staten, 1979) houdt zich bezig met de hedendaagse cultuur vanuit een perspectief dat geworteld is in het land. Zijn werk vertrekt vanuit diepgaande observaties en onderzoeken naar de raakvlakken van cultuur en concept in vorm, beeld en geluid. De werken van Galanin belichamen kritisch denken als vaten van kennis, cultuur en technologie — inherent politiek, genereus, onverzettelijk en poëtisch.
LUNGISWA GQUNTA (Port Elizabeth, Zuid-Afrika, 1990) is een beeldend kunstenaar in de disciplines performance, drukwerk, sculptuur en installatie. Ze deconstrueert ruimtelijke vormen van uitsluiting en onderdrukking door de toegang tot en het bezit van land aan te kaarten en multisensorische ervaringen te ontrafelen die hardnekkige sociale onevenwichtigheden aan het licht brengen — erfenissen van zowel patriarchale dominantie als kolonialisme. Met materiële verwijzingen naar guerrillatactieken en protest wil ze deze status quo verstoren. Gqunta behaalde haar bachelordiploma in beeldende kunst aan de Nelson Mandela Metropolitan University in 2012 en haar masterdiploma aan de Michaelis School of Fine Art in Kaapstad in 2017. Ze verbleef aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam (2019–2021) en nam deel aan de Manifesta 12 (Palermo, Italië, 2018) en de vijftiende Istanbul Biënnale (Turkije, 2017).
NONCEDO GXEKWA (Ladysmith, Zuid-Afrika, 1981) woont en werkt in Kaapstad. Ze houdt zich bezig met samenwerkingsvormen van fotografie, individuen en de natuur. Ze voltooide haar opleiding aan de CPUT (Cape Peninsula University of Technology) in 2010. Onlangs werkte ze mee aan het Moonsoon Project, een performatief onderzoeksproject naar dekoloniserende culturele praktijken in Zuid-Afrika. Ze nam deel aan verschillende groepstentoonstellingen, zoals Connecting Views in het Nationaal Museum van Wereldculturen (Leiden, 2021), The SAME SAME Show in Gallery One11 (Kaapstad, 2018) en Content in Quoin Rock Wine Estate (Kaapstad, 2020).
HYMN_SELF aka SIYABONGA MHLELI MTHEMBU (Zuid-Afrika, 1984) is een in Johannesburg gevestigde creatieve activist, performer en curator. Hij zingt als Hymn_self in zijn band The Brother Moves On die, in zijn liefde voor het esoterische en excentrieke, een hommage brengt aan de Zuid-Afrikaanse jazz, rock en funk. Mthembu is tevens de lead zanger van Shabaka and the Ancestors, een Zuid-Afrikaanse super band onder leiding van de in Groot-Brittannië geboren saxofonist Shabaka Hutchings.
JANAÚ (Rio de Janeiro, Brazilië, 1983) is schrijver en beeldend kunstenaar. Veel van haar kunstwerken zijn gewijd aan woorden. Ze heeft de naam Janaú aangenomen van haar overgroot moeder, die behoorde tot een inheemse precolumbiaanse cultuur in het Amazonegebied. Deze Marajoara-cultuur leeft voort als een herinnering in haar lichaam. Janaú is geïnteresseerd in verschillende disciplines zoals installaties, beelden en gedrukte teksten, maar ook in het delen van ervaringen door middel van rituele handelingen. Ze zoekt naar manieren om het individuele en collectieve geheugen in Abya Yala* tot uiting te brengen en verkent over mogelijke remedies voor het koloniale trauma.
* De naam Abya Yala wordt door veel inheemse Amerikanen gebruikt om het Amerikaanse continent aan te duiden.
Kunstenares EURIDICE ZAITUNA KALA, (1987, Maputo, Mozambique) woont in Parijs. Ze genoot een opleiding tot fotograaf aan de Market Photo Workshop in Johannesburg. Ze is de huidige laureaat van de ADAGP (Association for the Development of the Graphic and Visual Arts) / Villa Vassilieff-beurs, kreeg verschillende residenties in Afrikaanse en trad op in onder meer Centre Pompidou (Parijs), Galerie Saint-Séverin (Parijs) en het Infecting the City Festival (Kaapstad, 2017). Haar werk was te zien in tentoonstellingen als de Stellenbosch Triënnale (2020), Haus der Kulturen der Welt (Duitsland) en de vierde Triënnale voor Kleinschalige Beeldhouwkunst in Fellbach (Duitsland, 2019).
ERIC MAGASSA (Göteborg SE, 1972) is een multidisciplinair kunstenaar die collage, schilderen en fotografie combineert. Hij verkent vraagstukken over identiteit, de intermediaire aard ervan en het verband met herinneringen en plaatsen. Een terugkerend thema in zijn werk is het masker, als object en als begrenzing. Magassa studeerde aan Central Saint Martins in Londen en The Art Students League in New York. Zijn werk was recent te zien in onder andere de Passagen Konsthall (Linköping SE, 2020), Gibca (Göteborg SE, 2019), het Valongo Festival (Santos BR, 2019), Alingsa°s (Konsthall SE, 2019) en de Moderna Exhibition (Stockholm SE, 2018).
De Angolese multimediakunstenaar en -verteller NÁSTIO MOSQUITO staat bekend om zijn performances, video’s, muziek en poëzie. Zijn werk getuigt van een intense toewijding aan de mogelijkheid van taal om een open-einde te hebben. Dit kan gemakkelijk verkeerd worden geïnterpreteerd als een soort wereld moeheid, maar het is de uitzonderlijke uitdrukking van een dringend verlangen om zich op alle niveaus met de werkelijkheid bezig te houden. Mosquito trad op tijdens muziekfestivals in het kader van programma’s voor beeldende kunst: de Biënnale van Bordeaux (2009), het Tate Modern (2012) en het Berardo Collectie Museum (2013).
Het creatieve proces van GÉRALDINE TOBE (Kinshasa, Congo, 1992) toont een bereidheid om esthetische, artistieke, maatschappelijke, religieuze en politieke barrières te doorbreken door middel van vrijheid en vrije wil. Ze drukt dit op een provocerende en arrogante manier uit om vooroordelen, indelingen en stereotypen plaats te laten maken voor vernieuwing. Ze nodigt haar publiek uit om de wereld anders te zien — een wereld in volle verandering. Tobe studeerde af aan de Académie des Beaux-Arts in Kinshasa. Recente presentaties van haar werk vonden onder meer plaats in Institut Français de Kinshasa (2018), Jinan International Biennial (China, 2020) en African Women Artists in Galerie ART-z (Parijs, 2020).
Het werk van KEMANG WA LEHULERE (Kaapstad, Zuid-Afrika, 1984) gaat niet alleen op zoek naar verhalen over alledaagse voorwerpen, maar ontrafelt ook hun potentieel om de meerdere, ingebedde lagen van verhalen door te geven. Wa Lehulere, die opgroeide in de arbeidersflats van Gugulethu, 15 km buiten Kaapstad, begrijpt dat voorwerpen nooit een eenduidige waarde hebben; hun functie is voortdurend in beweging. Hij kent er dus niet alleen abstracte betekenissen aan toe, maar probeert andere verhalen die er reeds in gegrift staan op te graven, uit te diepen of te onderzoeken. Men kan zich afvragen of porseleinen hondjes niet alleen een commentaar zijn op de huiselijkheid en de woondecoratie van de zwarte arbeidersklasse, maar ook dienen om de paradox van de Elzasser (het favoriete ras van de apartheidspolitie) als een symbool van kitscherige versiering in het interieur van zwarte huizen op te roepen.
Curator: Khanyisile Mbongwa
Khanyisile Mbongwa woont in Kaapstad en is socioloog, zelfstandig curator en bekroond kunstenaar. Ze werkt met openbare ruimte waarin ze met haar interdisciplinaire aanpak complexe nuances en thema’s ontrafelt, waaronder sociaal-politieke, economische, raciale en gender-queer onderwerpen.
Mbongwa zet creativiteit in om zo ruimtes te creëren voor een emancipatorische praktijk, vreugde en spel. Voorheen werkte ze als adjunct-curator bij de Norval Foundation in Kaapstad, als curator en adviseur sociale ontwikkeling bij Cape Town Carnival als was ze hoofdcurator van de Stellenbosch Triënnale 2020.
Overzicht tentoonstelling
Serie
Deze tentoonstelling is onderdeel van een reeks waarin Marres geschiedenis en onrecht verkent. Eerdere projecten uit deze serie zijn The Unwritten (2014) en The Measure of Our Traveling Feet (2016).
Pers over History’s Footnote
Voor de pers
Voor persverzoeken, beeldmateriaal en interviewaanvragen kun je contact opnemen met Julie Cordewener: julie.cordewener@marres.org.